Που πήγαν όλοι οι Άνδρες; Η σύγχρονη κρίση της Ανδρικής Ταυτότητας

Δίνοντας απαντήσεις στα ερωτήματά σας περί σχέσεων, φλερτ, αυτοπεποίθησης, καταλήγω μερικές φορές να αναρωτιέμαι «τι σημαίνει να είσαι άνδρας» ή «που πήγαν οι Άνδρες;»

Ή πιο σωστά, τι σημαίνει να είσαι ένας ολοκληρωμένος και ισορροπημένος Άνδρας.

Ας πούμε λέει το στερεότυπο, ο άνδρας ξέρει να διορθώσει τα υδραυλικά, ξέρει να διαβάσει ένα χάρτη. Ο άνδρας ξεχνάει να κατεβάσει το καπάκι της τουαλέτας. Πετάει τα άπλυτά του παντού. Κάνει καφρίλες και τις απολαμβάνει.

Και μετά σκέφτομαι, όχι. Είναι σοβαρό το θέμα. Τις τελευταίες δεκαετίες είναι σαν να βομβαρδιζόμαστε από παντού με την ιδέα ότι οι καλοί άνδρες έχουν εξαφανιστεί. Τους πάτησε το τρένο, δεν ξέρω τι. Όλοι φαίνονται να ασχολούνται με το θέμα αυτό. Έχουμε χάσει την έννοια του τι σημαίνει άνδρας, ή πάντως έτσι μας λένε. Και τι σημαίνει να είσαι άνδρας; Είναι τελικά καλό ή όχι;

Το άγχος αυτό εκφράζεται με χίλιους τρόπους. Όσο καταρρέει η οικονομία, οι άνδρες χάνουν τις δουλειές τους, παλεύουν να τις κρατήσουν ή να βρουν καλύτερες ενώ αισθάνονται ότι απειλούνται από γυναίκες εργαζόμενες.

Η ποπ κουλτούρα νοσταλγεί τις εποχές όπου οι άνδρες φορούσαν «παντελόνια», οι σειρές φαντασίας σαν το Game of Thrones εξάρουν την ιδέα του πολεμικού αρσενικού σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν κανόνες πέρα από τον αγώνα για επιβίωση. Οι ταινίες είναι γεμάτες από πρότυπα αντρών με καρδιά παιδιού, και αναδεικνύουν την ανδρική ανωριμότητα.

Η κοινωνία μοιάζει να μας λέει πως κάτι έχει χαθεί. Μόνο που κανείς δεν φαίνεται να ξέρει να μας πει τι ακριβώς είναι αυτό το κάτι, ή πώς και πότε το χάσαμε. Κάποιοι ρίχνουν την ευθύνη στις γυναίκες, στο όλο κίνημα της γυναικείας απελευθέρωσης και στο πώς η κοινωνία το διαχειρίστηκε. Οι γυναίκες, λένε, μας έχουν κλέψει τον ανδρισμό μας, ή μας έπεισαν με κάποιον τρόπο να τους τον παραχωρήσουμε. Κάποιοι λένε πως η τροπή των πραγμάτων είναι απόρροια του δρόμου που πήρε η εξέλιξη της κουλτούρας μας. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι κάτι λείπει. Το πώς, το γιατί, το τι πρέπει να γίνει, απλώς τα αγνοούμε.

Είναι σχετικά δημοφιλής η ιδέα ότι ο άνδρας, το αρσενικό πρότυπο, τείνει να εκλείψει. Είναι δημοφιλής γιατί μας αναγκάζει, κατά κάποιον τρόπο, να εξερευνήσουμε το πού στεκόμαστε, σαν άνδρες, μέσα στον κόσμο. Δεν είναι απλώς ένα αόριστο συναίσθημα που μας κάνει να μουδιάζουμε. Έχει πρόσωπο, έχει όνομα, είναι χειροπιαστή απειλή. Και εφόσον είναι χειροπιαστή απειλή, μπορούμε ίσως να δράσουμε.

Πού πήγαν όλοι οι καλοί άνδρες;

Κάποτε ήταν εύκολο να είσαι άνδρας. Σήμαινε να είσαι αρχηγός, να είσαι δυνατός, να αποτελείς σύμβολο τάξης μέσα στον κόσμο του χάους. Ο άνδρας είχε ισχύ. Ο άνδρας ήταν ο νόμος, για να πούμε την αλήθεια, ήταν αυτός που έφτιαχνε τους νόμους. Ο κόσμος ήταν μεγάλος και τρομακτικός και μονάχα η ισχύς μπορούσε να τον καταστήσει κατοικήσιμο.

Τα ζητήματα που απασχολούσαν τους ανθρώπους ήταν απλά και ξεκάθαρα και ο καθένας είχε το ρόλο του στον κόσμο. Η βιολογία καθόριζε το πεπρωμένο του καθενός, και η κοινωνία υποστήριζε τη βιολογική επιλογή. Ήταν ξεκάθαρο τι σήμαινε άνδρας και το τι σήμαινε γυναίκα. Οι κανόνες για αυτό ήταν απλοί και πατροπαράδοτοι. Έτσι τα βρήκαμε από τους πατεράδες μας, έτσι τα είχαν βρει από τους δικούς τους. Ήταν εύκολο να ζεις σύμφωνα με τους κανόνες (ακόμα κι αν αυτοί δεν ήταν καλοί).

Και μετά, η κοινωνία άλλαξε. Δεν υπάρχουν πλέον ξεκάθαροι ρόλοι. Τα πρότυπα γίνονται όλο και λιγότερα, και χάνονται κάπως στην ασάφεια. Όλο και περισσότεροι άνδρες βάζουν νερό στο κρασί τους όσον αφορά στα κοινωνικά στερεότυπα και αποδέχονται συμπεριφορές που μέχρι πρότινος θα θεωρούνταν απολύτως αδιανόητες. Η ιδέα του πάτερ φαμίλια όλο και ξεφτίζει. Τα παιδιά που μεγαλώνουν υπό τη σκέπη μίας άγαμης μητέρας ολοένα και πληθαίνουν.

Επιπλέον, η ιδέα του παρόχου/ δουλευτή/ πατέρα έχει επίσης καταρρεύσει. Το να είσαι άνδρας σήμαινε να δουλεύεις, να βγαίνεις στον κόσμο, να έχεις την ευθύνη της οικονομικής ευμάρειας της οικογένειάς σου. Ήταν ουσιαστικό κομμάτι της ταυτότητας του άνδρα η εργασία του. Αυτό που έκανε ήταν αυτό που ήταν. Σήμερα αυτό δεν υπάρχει. Ο κόσμος αλλάζει διαρκώς δουλειές, μετακινείται από αντικείμενο σε αντικείμενο σαν εργασιακός νομάς. Ακόμη χειρότερα, για να στηριχτεί πλέον ένα σπιτικό είναι σχεδόν απαραίτητο να δουλεύουν και οι δυο σύντροφοι.

Οι άνδρες σήμερα έχουμε χάσει το ρόλο μας. Βομβαρδιζόμαστε από αντικρουόμενα μηνύματα και τα πρότυπα είναι μπερδεμένα. Δεν έχουμε την καθοδήγηση που υπήρχε παλιά. Ολόκληρη η κοινωνία είναι ασταθής και τρομερά μεταβλητή, τόσο οικονομικά όσο και ηθικά, σε κάθε επίπεδο. Και οι άνδρες έχουν χάσει το νόημα της ύπαρξής τους.

Αν θες να γίνεις ένας Ολοκληρωμένος Άνδρας Αξίας, δες εδώ

Η κρίση των ανδρών (ή τι πιστεύουν ορισμένοι)

Σε ένα βαθμό φταίμε εμείς οι ίδιοι για την κρίση αυτή. Αποδεχτήκαμε πρότυπα και σημεία αναφοράς που δεν μπορούσαμε να προσεγγίσουμε. Ο άνδρας με το ακριβό αμάξι, το τέλειο σπίτι, τα τέλεια παιδιά. Εναγκαλιστήκαμε το μοντέλο που μας πούλησαν αλλά δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε, καθώς η ζωή παραείναι ακριβή και γίνεται διαρκώς ακριβότερη.

Υιοθετήσαμε ως στόχο ένα άπιαστο όνειρο. Ο πάτερ φαμίλιας εκλείπει σιγά σιγά, και βλέπουμε μονογονεϊκές οικογένειες παντού γύρω μας. Ο πατέρας είναι πλέον τρομερά απασχολημένος προκειμένου να μην λείψει το ηλεκτρικό ρεύμα από το σπίτι και ψωμί από το τραπέζι. Ο χρόνος του είναι περιορισμένος και δεν προφταίνει να συμβουλέψει το παιδί του σχετικά με το τι περιμένει η κοινωνία από τον άνδρα, από τον ώριμο άνθρωπο γενικότερα.

Όσον αφορά στη σεξουαλικότητά μας. Θα έλεγε κανείς πως η σεξουαλική ισότητα μόνο καλό θα μπορούσε να κάνει. Από την άλλη όμως οι άνδρες συχνά μπερδεύονται από τα αντικρουόμενα μηνύματα που λαμβάνουν και εδώ. Η αντρική σεξουαλικότητα από τη μια εξαίρεται, από την άλλη γίνεται αντικείμενο χλευασμού.

Από τη μια μας λένε ότι άνδρας σημαίνει πολλές εμπειρίες. Από την άλλη, όταν προσπαθούμε να τις αποκτήσουμε τις εμπειρίες αυτές, και αν μάλιστα τύχει να είμαστε λίγο πρωτάρηδες, λίγο αδέξιοι, μας εμπαίζουν. Από τη μία ο άνδρας οφείλει να είναι ο κυνηγός και να κάνει την πρώτη κίνηση. Από την άλλη, αν το παρακάνει θα φανεί επιθετικός και προσβλητικός και θα κάνει παρενόχληση.

Σήμερα το πρότυπο του ωραίο άνδρα εμπεριέχει αρκετά θηλυπρέπεια. Λεπτά χαρακτηριστικά, άτριχο σώμα. Οι άνδρες πρέπει να αισθάνονται άνεση με το συναισθηματικό τους κόσμο. Πρέπει να μην φοβούνται να δείξουν ευάλωτοι. Αν το παρακάνουν όμως θα τους κοροϊδέψουν ότι φέρνονται «αδερφίστικα».

Τα πρότυπα και τα όρια αλλάζουν διαρκώς. Σχεδόν δεν έχουν σημασία πλέον. Η ικανότητα ενός άνδρα να παρέχει τα απαραίτητα στο σπιτικό του ήταν κάποτε ο πυρήνας του ανδρισμού του (χωρίς αυτό όμως να είναι απαραίτητα καλό), η απόδειξη της ενηλικίωσής του κατά κάποιον τρόπο. Και τώρα είναι μάλλον αδύνατον να στηριχθεί η οικονομία ενός σπιτικού στη δουλειά ενός μονάχα ατόμου.

Οι γυναίκες δουλεύουν, διεκδικούν τις ίδιες θέσεις με τους άνδρες. Δουλεύουν σκληρά και καμιά φορά σκληρότερα από τους άνδρες. Η συμμετοχή του άνδρα δεν είναι πλέον τόσο αδιαπραγμάτευτα απαραίτητη. Επιπλέον οι γυναίκες ηλικίας 25-44 αποτελούν το αγαπημένο target group ολοένα και περισσότερων αγαθών. Οι άνδρες, αν και εξακολουθούν να κερδίζουν περισσότερα από τις γυναίκες, αισθάνονται σημαντικά παραγκωνισμένοι.

Ως αποτέλεσμα, δεν έχουμε ιδέα τι θα πει άνδρας. Σε τι συνίσταται ο ανδρισμός μας; Οι παλιοί κανόνες δεν υφίστανται πλέον. Η κοινωνία δεν υφίσταται πλέον με την παλιά μορφή της, όπου άνδρας σήμαινε σκληρή δουλειά και η απουσία του σήμαινε την οικονομική κατάρρευση της οικογένειάς του.

Ο άνδρας δεν αισθάνεται πλέον το ίδιο απαραίτητος. Τα πρότυπα που κάποτε φώτιζαν αμετακίνητα και αδιαπραγμάτευτα τη ζωή ενός νέου και τον καθοδηγούσαν δεν υπάρχουν πια. Αισθανόμαστε το κενό αυτό. Και καταλήγουμε στην παγίδα της νοσταλγίας, να επιθυμούμε έναν κόσμο που ποτέ δεν υπήρξε, ουσιαστικά, έναν κόσμο όπου ο άνδρας ήταν άνδρας, και αρνούμαστε εντέλει να ωριμάσουμε… Γιατί αφού δεν έχουμε ιδέα τι σημαίνει άνδρας, τι περιμένει ο κόσμος από έναν άνδρα, ε, δεν πειράζει, ας μείνουμε παιδιά. Γιατί να αναλαμβάνουμε ευθύνες, γιατί να έχουμε την οποιαδήποτε φιλοδοξία; Πουθενά δεν πρόκειται να μας βγάλουν ούτε οι ευθύνες ούτε οι φιλοδοξίες μας. Η ενήλικη ζωή μας φαίνεται άσκοπη και αδιέξοδη.

Κι αν το κενό μέσα μας μάς καταβάλει υπερβολικά πολύ, ορισμένες φορές το ρίχνουμε στο αλκοόλ, στις ουσίες, καμιά φορά στις βίαιες συμπεριφορές. Απρόσωπο σεξ, μεθύσια, επιφανειακές σχέσεις. Που πήγαν όλοι οι Άνδρες; Η σύγχρονη κρίση της Ανδρικής Ταυτότητας

Τι έχουμε χάσει στα αλήθεια;

Όχι και τόσα, ειλικρινά. Απλώς το φύλο μας άργησε να προσαρμοστεί στις απανωτές αλλαγές. Κάποτε ο Τζένκινς Χαν ήταν ο σπουδαιότερος άνδρας στον πλανήτη. Σήμερα είναι ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ.

Εκείνο που στα αλήθεια έχει αλλάξει είναι ότι δεν επιτρέπεται να φερόμαστε κτηνωδώς στις γυναίκες και να μην δίνουμε λογαριασμό σε κανένα. Αυτό είναι καλό. Οι διακρίσεις των δυο φύλων στον εργασιακό χώρο έχουν μειωθεί, καθώς και τα κρούσματα σεξουαλικής παρενόχλησης. Αν μαζί με τις διακρίσεις και τα χουφτώματα που καμία γυναίκα δεν τολμούσε να καταγγείλει, χάθηκε και το δικαίωμά μας να καπνίζουμε και να πίνουμε στο χώρο εργασίας – μικρό το κακό, συγκριτικά.

Και για όποιον επιμένει να αισθάνεται μπερδεμένος, αυτό συμβαίνει εξαιτίας της απροθυμίας του να κατανοήσει ότι οι γυναίκες είναι κοινωνικά και εργασιακά ίσες με τους άνδρες. Είναι η πρόκλησή μας, σαν άνδρες, να προσαρμοστούμε στην αλλαγή αυτή και να μην χάνουμε το χρόνο μας σκεπτόμενοι πώς ήταν τότε τα πράγματα και πώς είναι τώρα. Και πολύ περισσότερο να μην βρίσκουμε αποδιοπομπαίους τράγους για τις ανεπάρκειές μας.

Αφού όμως σου περιέγραψα μια πολύ (είναι η αλήθεια) ζοφερή κατάσταση θα επανέλθω την επόμενη εβδομάδα με την δική μου οπτική στο τι σημαίνει τελικά Άνδρας στις μέρες μας. Και για να σε προετοιμάσω: Ναι, τα πράγματα μπορούν να είναι καλά για εμάς τους άνδρες στην εποχή μας!